De GSK Vaccines prijs van de Academie voor Geneeskunde

Immunotherapie, een veelbelovend alternatief

(translatie van UCLouvain press release)

16/12/2019

De GSK-prijs van de Academie voor Geneeskunde, die om de 2 jaar wordt uitgereikt, erkent werk op het gebied van vaccinologie en immunologie. Dit werk moet een belangrijke bijdrageleveren aan fundamentele of klinische kennis en, in potentie, impact hebben op de patiënt. In de editie van 2019 werden Sophie Lucas en haar team op 14 december beloond voor hun onderzoek naar tumorimmunologie in de afgelopen 10 jaar.

Sophie Lucas, onderzoekster aan het de Duve Instituut, bestudeert de immuunresponsen die kankerpatiënten kunnen inzetten tegen hun eigen tumor. "Op de lange termijn is ons doel om te proberen deze immuunresponsen te manipuleren, zodat ze effectiever worden en de patiënt de tumorcellen kan afstoten. Dat zou een ongelooflijke doorbraak zijn in immunotherapie, wat zelf een geweldig alternatief is voor kankertherapieën zoals chemo- of radiotherapie, die zich richten op tumorcellen. Immunotherapie daarentegen richt zich op de cellen van het immuunsysteem. Deze cellen worden gestimuleerd, zodat ze zich op hun beurt tegen de tumor van de patiënt keren om deze te vernietigen.

Sophie Lucas' grote doorbraak? De ontwikkeling van een nieuw medicijn, gericht op het immuunsysteem, dat momenteel getest wordt bij kankerpatiënten. Om dit resultaat te bereiken heeft het UCLouvain-team de afgelopen tien jaar een aantal belangrijke ontdekkingen gedaan. De eerste stap: "In 2004 vroegen we ons af of bepaalde cellen van het immuunsysteem een negatieve rol zouden kunnen spelen bij kankerpatiënten", legt de onderzoekster uit. Het team keek naar regulatoire T-cellen (Tregs), die zeer giftig kunnen zijn voor kankerpatiënten: ze reguleren het immuunsysteem dusdanig dat ze de efficiëntie verminderen van immuuncellen (waarvan wordt verondersteld dat ze kankercellen doden). Als gevolg hiervan is het immuunsysteem niet langer effectief in het bestrijden van voortschrijdende kanker.

De tweede belangrijke stap: het team van Sophie Lucas begreep hoe Tregs erin slaagden de effectiviteit van anti-tumor immuuncellen te verminderen, namelijk door de productie van een intercellulaire boodschapper (TGF-bèta) die informatie van Tregs naar andere cellen verzendt. Deze boodschapper heeft het vermogen om anti-tumor immuuncellen te remmen, zodat hun effectiviteit vermindert. In 2009 besefte het team dat Tregs een ander molecuul nodig hebben om deze boodschappers te produceren. Een soort medeplichtige, GARP genoemd. In slechts een paar jaar heeft het team van Sophie Lucas dus Tregs, TGF-beta en GARP geïdentificeerd als drie belangrijke spelers die de anti-tumor immuunresponsen verminderen.

Na tests bij muizen merkte het UCLouvain-team op dat de toediening van een anti-GARP monoklonaal antilichaam muizen met kanker kon genezen. "De resultaten van deze tests zijn nog niet gepubliceerd", zegt Sophie Lucas. "Het lijkt er echter op dat dit medicijn werkt bij muizen. De toediening van het antilichaam slaagt erin de afstoting van bepaalde tumoren te induceren." Deze veelbelovende ontdekking wekte de interesse van een farmaceutisch bedrijf. "Klinische onderzoeken bij mensen zijn net begonnen. De eerste paar kankerpatiënten zijn geïnjecteerd met onze anti-GARP monoklonale antilichamen," zegt Sophie Lucas.

Wat nu?Als de klinische proeven goed verlopen, heeft het team mogelijk toegang tot biopten van patiënten die met het nieuwe medicijn zijn behandeld. "Op dat moment hebben we de mogelijkheid om te controleren of het werkt zoals verwacht, en om te proberen te voorspellen met welke andere antitumormiddelen het kan worden gecombineerd om de effectiviteit te verbeteren." Daarnaast zullen de UCLouvain-onderzoekers ook blijven werken aan de fundamentele aspecten van de biologie van TGF-bèta en GARP. "We weten dat ook andere cellen, naast Tregs, deze "boodschappers" produceren via GARP, maar we weten niet waar ze voor zijn." Is het om de immuunreacties systematisch te verminderen? Of spelen deze acteurs nog andere rollen? "Om de biologie van deze prachtige moleculen beter te begrijpen, zullen we ons expertisegebied, dat momenteel vooral op kanker is gericht, verbreden en ons richten op bijvoorbeeld chronische infecties of auto-immuunziekten," voegt Sophie Lucas toe. Dus wanneer hebben we een nieuw effectief medicijn? "Het zal nog 3 tot 5 jaar duren om te zien of ons medicijn tekenen van werkzaamheid vertoont zonder excessieve toxiciteit voor kankerpatiënten", zegt Sophie Lucas.

More details about this research in ScienceToday

Sophie Lucas and haar team

(van links naar rechts, gezeten : Sophie Lucas, Mélanie Gaignage, Fanny Lambert; staand : Clément Barjon, Grégoire de Streel, Charlotte Bertrand, David Lorang, Julien Devreux, Xuhao Zhang)

In de kranten

DailyScience.brussels - Nieuw kankermedicijn moet eigen afweer sterker maken - 16/12/2019

FocusOnBelgium.be - Antilichaam om kankercellen te doden - 6/01/2020

LN24.be - L'immunothérapie: futur de la lutte contre le cancer ? (video) - 23/12/2019

La 1ère - participation à l'émission "Les Eclaireurs" (audio) - 25/01/2020

LeSoir.be - La professeure Sophie Lucas récompensée pour son «tueur de tumeurs» - 15/12/2019

LeVif.be - Une professeure de l’UCLouvain récompensée pour sa recherche sur le traitement du cancer - 16/12/2019

MyScience.be - L’immunothérapie, une alternative prometteuse - 14/12/2019

DailyScience.brussels - Les travaux de Sophie Lucas (Institut de Duve) sur l’immunothérapie du cancer récompensés par le prix GSK - 16/12/2019

L'echo.be - Sophie Lucas, combattre le cancer par immunothérapie - 17/12/2019

DHnet.be - Primée, une chercheuse belge met au point un traitement très prometteur contre le cancer - 28/12/2019

FocusOnBelgium.be - Un anticorps pour tuer les tumeurs - 6/01/2020