De werkzaamheid van kanker-immunotherapie verbeteren?

Ontdekking de Duve Instituut gepubliceerd in Nature:
een innovatieve benadering die de doeltreffendheid
van kankerimmunotherapie zou kunnen verbeteren

07/06/2023

De teams van het de Duve Instituut hebben ontdekt dat moleculen die eerder werden gebruikt voor de behandeling van hypertensie, het immuunsystem ook kunnen helpen kankercellen beter te bestrijden. Dat is te lezen in de laatste editie van het tijdschrift Nature. In een artikel wordt verwezen naar dit fundamenteel onderzoek dat op termijn de doeltreffendheid van immunotherapie in de strijd tegen meerdere kankers aanzienlijk zou kunnen verhogen.

Het immuunsysteem beschermt het menselijk lichaam tegen ziekten door vreemde stoffen zoals bacteriën en virussen te vernietigen. T-lymfocyten, een soort witte bloedcellen, zijn de actieve bestanddelen in dit proces die vreemde cellen herkennen en vernietigen. Kankercellen zijn per definitie geen vreemde cellen en worden daarom niet herkend en aangevallen door T-lymfocyten. Toch ontdekten Thierry Boon en zijn collega’s van het de Duve Instituut en de voormalige Brusselse afdeling van het Ludwig Institute for Cancer Research ongeveer dertig jaar geleden specifieke markers aan het oppervlak van kankercellen (tumorantigenen genoemd). Die kunnen worden herkend door de T-lymfocyten, die de kankercellen dan kunnen vernietigen. Dit werk heeft de weg vrijgemaakt voor kankerimmunotherapie, een nieuwe behandelingsaanpak die T-lymfocyten helpt om kankercellen te vernietigen. Dankzij de tumorspecificiteit en het geheugen van deze lymfocyten kunnen via immunotherapie gevorderde kankers worden behandeld met een zekere doeltreffendheid. Die methode wordt nu wereldwijd gebruikt. Ze werkt echter niet bij alle patiënten en is ook niet even doeltreffend bij alle soorten kanker.

Sinds enkele jaren wordt nieuw onderzoek gevoerd door Jingjing Zhu en haar team in het labo van professor Benoit Van den Eynde, van het de Duve Instituut en het Ludwig Institute for Cancer Research. Dit onderzoek heeft geleid tot de publicatie van dit artikel in het tijdschrift Nature. “De immunotherapie zoals die momenteel wordt toegepast, kan slechts 30 tot 40% van de kankers doeltreffend bestrijden”, legt Prof. Van den Eynde uit. “Veel kankers zijn resistent, grotendeels omdat hun T-lymfocyten niet reactief genoeg zijn. We hebben ontdekt dat geneesmiddelen die vroeger gebruikt werden voor de behandeling van hypertensie een zeer interessant effect kunnen hebben in de strijd tegen de vormen van kanker die resistent zijn tegen immunotherapie.”

Deze moleculen werken in op de macrofagen, witte bloedcellen die afgestorven weefsel van ziekteverwekkers, zoals kankercellen, microben en vreemde stoffen, opnemen en verteren. Het zijn in zekere zin de ‘vuilnismannen’ van het lichaam. Door hun werk te doen, waarschuwen deze macrofagen de T-lymfocyten ook voor afwijkingen die ze tegenkomen. Zo luiden ze het alarm en activeren ze de immuunreacties wanneer dat nodig is.

Onderzoekers aan het de Duve Instituut hebben ontdekt dat deze moleculen, naast hun gekende hypotensieve en verdovende effecten, ook de macrofagen kunnen stimuleren in hun rol als informant van de T-lymfocyten. De T-lymfocyten worden zo reactiever en kunnen de kankercellen efficiënter bestrijden, vooral in kankermodellen die resistent zijn voor de standaard immunotherapie. Deze nieuwe aanpak zou dan ook het klinische proces van immunotherapie een ‘boost’ kunnen geven, meer specifiek voor de talrijke gevallen van kanker waarbij de doeltreffendheid van deze behandeling nog beperkt is.

De veelbelovende resultaten van het fundamentele onderzoek laten het nu toe om klinische studies te overwegen die nieuwe behandelingen mogelijk kunnen maken die nieuwe hoop kunnen bieden aan kankerpatiënten voor wie immunotherapie vandaag niet doeltreffend is. “We zouden kunnen overwegen om de bestaande bloeddrukverlagende geneesmiddelen te gebruiken”, aldus Prof. Van den Eynde. “Maar dat zou vrij risicovol zijn omwille van de ongewenste effecten en de toxiciteit van deze geneesmiddelen in de vereiste dosissen. Een andere benadering is om nieuwe moleculen te ontwikkelen die op dezelfde manier zouden inwerken op de macrofagen, maar dan zonder de ongewenste toxische effecten. We zijn al ver gevorderd op deze weg.”

Artikel over dit onderzoek

Tumour immune rejection triggered by activation of α2-adrenergic receptors
Zhu J, Naulaerts S, Boudhan L, Martin M, Gatto L & Van den Eynde BJ
Nature (2023), doi: 10.1038/s41586-023-06110-8

In de media

LaLibre.be - Des médicaments contre l’hypertension pourraient améliorer l’efficacité de l’immunothérapie du cancer : une découverte de chercheurs belges - 07/06/2023
LeSoir.be - Lutte contre le cancer : une grande découverte réalisée par des chercheurs belges - 07/06/2023
7sur7.be - Des chercheurs belges font une grande découverte dans la lutte contre le cancer - 07/06/2023
Lavenir.net - Cancer: une découverte essentielle pour l’immunothérapie - 07/06/2023
DailyScience.be - Un hypotenseur améliore l’efficacité de l’immunothérapie du cancer - 08/06/2023
Flair.be - Des découvertes dans la lutte contre le cancer grâce à des chercheurs belges - 08/06/2023
Cancer.be - Une immunothérapie efficace contre tous les cancers ? - 15/06/2023