26/07/2023
Met groot verdriet geven wij kennis van het overlijden van emeritus professor Georges van den Berghe, voormalig groepsleider aan het de Duve Instituut.
Georges werd in 1938 geboren in Dendermonde, waar zijn vader huisarts was. Hij studeerde in 1962 af in de geneeskunde aan de KULeuven, met als specialisatie pediatrie op de afdeling van professor Denys in Leuven. Hij kreeg een BAEF-beurs en vervolgde zijn opleiding aan de Stanford University (USA) in 1966-1967. Geïnteresseerd in erfelijke stofwisselingsziekten, trad hij in 1967 toe tot het laboratorium van Henri-Géry Hers, een medewerker van Christian de Duve, bekend om zijn werk over het fructosemetabolisme en de opheldering van verschillende aangeboren stofwisselingsstoornissen, waaronder fructose-intolerantie en type II en type VI glycogenosen.
Georges van den Berghe had interesse in de toxische effecten van fructose, vooral zichtbaar bij patiënten met fructose-intolerantie. In 1977 diende hij zijn proefschrift in, getiteld Metabolic effects of fructose in the liver. Met de hulp van een team dat hij oprichtte bij het ICP (nu het de Duve Instituut), met onder meer Marie-Françoise Vincent en Françoise Bontemps, bestudeerde hij het mechanisme waardoor fructose en anoxie ATP-depletie in de lever veroorzaken, wat leidt tot de afbraak van purinenucleotiden (afgeleid van adenine en guanine). Zijn uitgebreide werk over dit onderwerp heeft hem tot een internationaal erkende specialist gemaakt in de controle van het purinemetabolisme.
Samen met Jaak Jaeken, een collega kinderarts aan de KULeuven, beschreef hij in 1985 adenylosuccinaatlyase-deficiëntie, het eerste defect in de purinesyntheseroute dat werd geïdentificeerd. Een tweede defect werd enkele jaren later door zijn laboratorium beschreven. Het onderzoek naar dit onderwerp bracht hem ertoe te constateren dat een intermediair in de purinesyntheseroute in hoge concentraties een stimulerend effect uitoefent op een eiwitkinase (AMPK) dat uiterst belangrijk is voor het beheersen van het energiemetabolisme van cellen. Deze ontdekking stelde zijn team en vele andere onderzoekers in staat om het belang van AMPK in de regulatie van verschillende metabole routes aan te tonen. Georges van den Berghe was ook geïnteresseerd in het werkingsmechanisme van purine-analogen tegen kanker, een project dat werd uitgevoerd in samenwerking met Françoise Bontemps en Eric Van den Neste.
Ook al was hij een echte biochemicus geworden, de kinderarts was nooit ver weg. Hij was jarenlang adviseur van de pediatrische dienst van de KULeuven en actief lid van de Belgian Pediatric Society. Hij was betrokken bij het onderwijzen van stofwisselingsziekten aan de UCLouvain. In 1995 publiceerde hij samen met twee andere specialisten op het gebied van aangeboren stofwisselingsziekten een uitstekend handboek over dit onderwerp: Inborn errors of metabolism: Diagnosis and treatment. Dit boek is gebaseerd op bijdragen van specialisten op het gebied van de verschillende stofwisselingsziekten, maar door een opmerkelijke redactionele inspanning, waarvoor Georges van den Berghe grotendeels verantwoordelijk was, is de structuur van de verschillende bijdragen gestandaardiseerd en is het een uitstekende gids voor professionals en andere geïnteresseerden in het gebied. Vanwege het succes is het handboek verschillende keren opnieuw gepubliceerd en bijgewerkt, met medewerking van Georges, tot aan de 5e editie in 2012.
Georges van den Berghe werd gedurende zijn hele carrière ondersteund door het FWO en daarna door het FNRS. Hij heeft tal van doctoraats- en masterstudenten begeleid. Al zijn collega's waardeerden zijn wetenschappelijke nauwgezetheid, zijn gevoel voor perfectie bij het uitvoeren van experimenten en in zijn schrijven, zijn integriteit, zijn grote beschikbaarheid, het feit dat hij zeer zorgzaam was en altijd in een goed humeur en zijn goed gevoel voor humor.
Zoals hierboven vermeld, leidde Georges een team bij het de Duve Instituut, waar hij het grootste deel van zijn carrière doorbracht. Hij waardeerde de stimulerende wetenschappelijke omgeving en de geest van wederzijdse hulp en samenwerking. Bij verschillende gelegenheden bekleedde hij functies van algemeen belang. De afgelopen jaren was hij lid van de fondsenwervingscommissie.
We verliezen een dierbare collega. Aan zijn echtgenote Zouzou en hun vier kinderen en talrijke kleinkinderen betuigen wij ons oprecht medeleven.
